ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ, ਪੀਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ; ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਖੁਲਾਸਾ

Groundwater in Punjab: ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਰਿਪੋਰਟ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਯੂਰੇਨੀਅਮ, ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਅਤੇ ਆਰਸੈਨਿਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਖ਼ਤਰਾ ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਪੀਣ ਨਾਲ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ, ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੈਂਸਰ ਵਰਗੇ ਰੋਗ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 2024 ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਕੀ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਤੱਤ ਵੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹਨ। 2019 ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ 17 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ 18 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦੇ ਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਰ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧੀ ਹੈ।

ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕਿਉਂ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ?

ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ:

ਸਥਾਨਕ ਭੂਗੋਲ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ
ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ

ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦਾਂ ਵਿੱਚ 1 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ 68.5 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤੱਕ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭੂਮੀਗਤ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪੱਧਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ 42% ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ 30% ਨਮੂਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦਾ ਪੱਧਰ 100 ਪੀਪੀਬੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪੀਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਪਰਕ ਨਾਲ ਗੁਰਦੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਨਾਲੀ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ

ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਭੂਮੀਗਤ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ-ਅਧਾਰਤ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਕਾਰਨ ਹੈ।

ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ, 128 ਨਮੂਨਿਆਂ ਵਿੱਚ 45 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਲੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਪਾਇਆ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਕੁੱਲ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦਾ 14.56% ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ, 112 ਸੈਂਪਲ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਏ, ਜੋ ਕਿ 12.58% ਬਣਦਾ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ 46% ਸੈਂਪਲ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਏ ਹਨ।

ਬਲੂ ਬੇਬੀ ਸਿੰਡਰੋਮ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ:

ਜੇਕਰ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਬਲੂ ਬੇਬੀ ਸਿੰਡਰੋਮ (ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਕਮੀ) ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਆਰਸੈਨਿਕ ਵੀ ਜੋਖਮ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ

ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 12 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ 5 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਆਰਸੈਨਿਕ 10 ਪੀਪੀਬੀ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਇਆ ਗਿਆ।

ਆਰਸੈਨਿਕ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ:

ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਕੈਂਸਰ
ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ

ਆਰਸੈਨਿਕ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ 100 ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਡੂੰਘਾਈ ਵਾਲੇ ਜਲਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਡੂੰਘੇ ਜਲਘਰ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ।

ਕਲੋਰਾਈਡ ਅਤੇ ਫਲੋਰਾਈਡ ਵੀ ਸਮੱਸਿਆ

ਕਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਲੋਰਾਈਡ ਅਤੇ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਈ ਗਈ:

ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ, 9.67% ਨਮੂਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਲੋਰਾਈਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 1000 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਲੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਈ ਗਈ।

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 2% ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸੈਂਪਲ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਏ।

ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 17-17 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦਾ ਪੱਧਰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸੀਮਾ (1.5 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਲੀਟਰ) ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦੰਦਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਜਰ ਫਲੋਰੋਸਿਸ (ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ) ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।